Panel Polskie uczelnie wtedy i dziś poświęciliśmy dyskusji na temat ewolucji polskich szkół wyższych w ciągu ostatnich 10 lat w kontekście ich międzynarodowej pozycji i działań podejmowanych w ramach projektu LUMEN. W panelu poznaliśmy perspektywy dobrze umiędzynarodowionych uczelni (publicznej i niepublicznej) oraz Times Higher Education.

W dyskusji moderownej przez prof. Jerzego Woźnickiego, Prezesa Fundacji Rektorów Polskich, uczestniczyli:

  • Magdalena Marzec, Regional Director for UK & Europe, Times Higher Education;
  • Grzegorz Mazurek, Rektor Akademii Leona Koźmińskiego i Przedstawiciel Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Niepublicznych;
  • Arkadiusz Mężyk, Rektor Politechniki Śląskiej w latach 2016-2024 i Przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich w kadencji 2020-2024.

Krajobraz polskich uczelni: 2014 vs 2024

W przeciągu ostatniej dekady istotnie zmalała liczba uczelni w Polsce (z 434 do 354). Zmniejszyła się również liczba studentów, lecz jednocześnie znacząco wzrosła liczba studentów zagranicznych. Liczba anglojęzycznych programów studiów przez ostatnie 10 lat wzrosła pięciokrotnie do ponad 500, a ok. 60% uczelni posiada w ofercie co najmniej jeden program w języku angielskim. Powoli, lecz systematycznie wzrasta też liczba doktorantów z zagranicy.

Międzynarodowa pozycja polskiej nauki nie uległa natomiast radykalnej poprawie. Atrakcyjność polskiego systemu nauki jest ciągle poniżej średniej w UE. Do naszych słabości należy niski udział wspólnych publikacji naukowych i mimo poprawy wciąż niska liczba doktorantów cudzoziemców. Wedle liczby wszystkich publikacji indeksowanych w bazie SCOPUS Polska klasyfikowana jest na 20. miejscu w 2023 (w 2014 na 18.), a w Globalnym Indeksie Innowacyjności Polska zajmuje 40. miejsce w 2024 (38. w 2020). Z kolei wzrosła liczba naszych uczelni w Rankingu Szanghajskim: w 2014 były 2 polskie uczelnie w Top 1000, natomiast w 2024 było to 8 uczelni.

Umiędzynarodowienie polskich uczelni

Prof. Arkadiusz Mężyk przypomniał, że internacjonalizacja polskiego szkolnictwa wyższego była jednym z obszarów mocno wspieranych przez KRASP. KRASP aktywnie uczestniczył w stworzeniu European University Association (EUA) i bierze udział w pracach organizacji i jej komisji.

Rektor Politechniki Śląskiej uważa umiędzynarodowienie za jeden z ważniejszych elementów rozwoju systemu szkolnictwa i nauki. Widzi w nim możliwość podnoszenia kompetencji studentów, w tym komunikowania się w wielokulturowej społeczności, współpracy i kreatywności. Rozszerzanie międzynarodowych kontaktów naukowych stanowi istotny punkt strategii rozwoju Politechniki Śląskiej.

Z kolei prof. Grzegorz Mazurek stwierdził, że w ogóle nie powinno być czegoś takiego jak strategia umiędzynarodowienia. Strategia oznacza, że jest jakaś linia demarkacyjna pomiędzy tym, co jest teraz na uczelni, a tym, co powinno być. Umiędzynarodowienie zaś przenika wszystkie obszary działalności uczelni, czego odbicie znajdujemy w strategii rozwoju ALK.

Umiędzynarodowienie jest immanentną częścią funkcjonowania ALK, co widoczne jest poprzez m.in. potrójną akredytację AACSB, EQUIS i AMBA, obecność w rankingu Financial Times, inicjatywę uniwersytetu europejskiego, w której są jedną z dwóch polskich uczelni o statusie lidera konsorcjum, i inne działania.

Zdaniem Rektora ALK umiędzynarodowienie jest „absolutną oczywistością dla każdej uczelni”. Zderzanie się ze środowiskiem międzynarodowym jest jedyną drogą do budowania innowacyjności, a także pozwala na spojrzenie na te same sprawy z innej perspektywy. Jest to też sposób na budowanie przewagi konkurencyjnej tak uczelni, jak i całego kraju. Jednocześnie prelegent przyznał, że nie ma co ukrywać, że umiędzynarodowienie to także wysiłek: finansowy, kadrowy i osobisty.

Z perspektywy THE, którą przybliżyła Magdalena Marzec, widoczna jest stopniowa, stała poprawa polskich uczelni w obszarze umiędzynarodowienia. Ponadto coraz więcej polskich uczelni jest klasyfikowanych w międzynarodowych rankingach – dla przykładu, w zestawieniu THE World University Rankings w 2018 roku było 12 uczelni z Polski, a w obecnej edycji jest ich już 44.

THE w tworzeniu rankingu bierze pod uwagę umiędzynarodowienie w postaci trzech wskaźników: International students, International staff oraz International co-authorship (of publications). Polskie wyniki w każdym z tych obszarów się poprawiają, ale nadal jesteśmy w tyle w porównaniu do innych europejskich krajów.

10-lecie LUMEN

Ostatnia dekada była ważnym, lecz trudnym okresem dla polskich uczelni, podkreślił prof. Arkadiusz Mężyk. Kluczowym momentem była nowa ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym, a LUMEN od początku był forum dyskusji nad zmianami oraz nad najważniejszymi problemami szkolnictwa wyższego i nauki.

„Takie dyskusje odbywają się oczywiście w gronie KRASP czy poszczególnych instytucji przedstawicielskich, ale mają one zasięg bardzo ograniczony (…). Konferencja LUMEN jest takim miejscem, gdzie możemy wszyscy się spotkać i podyskutować na temat tych problemów” – podkreślił Rektor Politechniki Śląskiej.

Podobnie postrzega LUMEN prof. Grzegorz Mazurek. „Jesteśmy tutaj 10. raz, za każdym razem mamy wspaniałą publiczność, mamy wspaniałych gości, więc to najlepiej świadczy o tym, że jest to inicjatywa w kraju bardzo potrzebna, wypełniająca pewną lukę i potrzebę, którą wszyscy mamy. Ta potrzeba jest prosta i prozaiczna: potrzebujemy raz w roku mieć chwilę czasu, aby wyrwać się z bieżących taczek, przyjechać tutaj i pod auspicjami LUMEN podyskutować o najważniejszych sprawach, które dotyczą nas wszystkich, a więc strategicznym zarządzaniu uczelniami biorąc pod uwagę nie tylko aspekty prawne, ale i te związane z digitalizacją, umiędzynarodowieniem, z szeroko rozumianym biznesem” – mówił Rektor ALK o LUMEN.

„Pamiętam wiele wspaniałych konferencji LUMEN i to były zawsze konferencje, które wnosiły wartość” – dodał prof. Mazurek. Rektor widzi w przyszłości ogromną rolę uczelni i LUMEN w budowaniu w Polsce świadomości, że „my sami o polskim szkolnictwie wyższym mówimy o wiele gorzej niż o nas myśli świat”. Opinię tą potwierdza Magdalena Marzec, która dodała, że polskie uczelnie i instytuty są postrzegane jako silne oraz o wysokiej jakości dydaktyce i badaniach, zwłaszcza wobec nakładów finansowych jakimi dysponują.

Przedstawicielka Times Higher Education bierze udział w konferencjach LUMEN od dwóch lat. Uważa za niezwykle cenne, że istnieje taka przestrzeń dla liderów uczelni, gdzie mogą się od siebie uczyć i zastanowić się, co jako uniwersytet mogą zrobić lepiej, poznać najlepsze praktyki i jak je wdrożyć.

Magdalena Marzec zwróciła również uwagę na będące częścią LUEMN standy i prezentacje konkretnych rozwiązań, gdzie można porozmawiać bezpośrednio z ich dostawcą czy twórcą. Prelegentka pracowała wcześniej w trzech różnych uczelniach w Wielkiej Brytanii – w każdej z nich trafnie identyfikowano, jakie mają problemy i wyzwania, ale brakowało świadomości, jak mogą je rozwiązać. Dlatego możliwość poznania podczas konferencji produktów dedykowanych uczelniom jest w jej opinii bardzo pomocne.