Słynna formuła stworzenia światowej klasy uniwersytetu, opracowana przez Jamila Salmiego – byłego dyrektora Banku Światowego ds. szkolnictwa wyższego, wskazuje trzy podstawowe elementy: talenty, przychylne zarządzanie (w tym autonomię) oraz wystarczającą ilość czy wręcz dostatek zasobów.

Phil Baty, Chief Knowledge Officer w Times Higher Education, sądzi, że dzisiaj należy dodać jeszcze dwa elementy: prawdziwie międzynarodowe nastawienie z zaangażowaniem w globalne wyzwania oraz silną markę.

Czy z przedstawioną formułą zgadzają się liderzy trzech najwyżej notowanych polskich uczelni – Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu? Jaka jest ich zdaniem recepta na sukces w THE World University Rankings – najbardziej prestiżowym globalnym rankingu uczelni? Co decyduje o doskonałości w świecie szkolnictwa wyższego?

Odpowiedzi poznaliśmy podczas konferencji LUMEN 2022 na panelu moderowanym przez Phila Baty’ego.

„Make a world a better place” – perspektywa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Prof. Bogumiła Kaniewska, Rektor UAM, zgadza się z formułą Salmiego. Za szczególnie ważne uznaje reagowanie na współczesne wyzwania, a także budowanie wizji przyszłości, którą chcemy osiągnąć, co obecnie jest bardziej istotne niż jeszcze parę lat temu.

Mówiąc o doskonałości trzeba uwzględniać dwa niezbędne komponenty: czas i cierpliwość, mówiła Rektor. Jej zdaniem, w przeciwieństwie do firm od uczelni nie powinno się oczekiwać, że będą rozwijać się dynamicznie, są to bowiem instytucje długiego trwania. Nie powinniśmy dążyć do szybkich wyników, bo dobra nauka wymaga czasu – na podejmowanie ryzyka, popełnianie błędów, weryfikowanie hipotez. Najważniejsza dla rozwoju uczelni jest stabilność (otoczenia, uwarunkowań prawnych itd.), która pozwala na budowanie długoterminowych strategii.

Jednocześnie Rektor przestrzegła, że nie można wykorzystywać np. częstych zmian w prawie jako łatwych wymówek i sposobności, by przestać wobec siebie stawiać oczekiwania. Mimo niesprzyjających okoliczności nie możemy rezygnować z naszych ambicji, np. awansowania w rankingach.

Rankingów nie należy przy tym traktować jako wyścigu, a jako sposób na doskonalenie. „Patrzmy na rankingi jako na narzędzie dające nam możliwość spojrzenia na naszą uczelnię z dystansu. Tylko wtedy, gdy możemy zauważyć słabe punkty, możemy je poprawić” – mówiła Rektor.

Kluczem do sukcesu w rankingach jest jej zdaniem prowadzenie wysokiej jakości badań, które przyczynią się do rozwiązania problemów świata – takie, które pozwolą „make a world a better place”. Dobra nauka pozwala na stały progres i dążenie do doskonałości, tak świata, jak i samych uczelni.

Zdaniem Prof. Bogumiły Kaniewskiej, by poprawić international outlook naszej nauki musimy pozbyć się „kompleksu lokalności” – często wydaje się nam, że nasze lokalne doświadczenia, literatura, historia to nie jest coś, co warto pokazać Europie. To podejście szkodzi zwłaszcza naukom humanistycznym i społecznym. Potrzebujemy tutaj zmiany myślenia, co już powoli się dzieje, zauważyła prelegentka. Rektor radzi też wspierać doktorantów i młodych doktorów w aktywności zagranicznej oraz podkreśla rolę odpowiedniego zarządzania – jeśli władze danej uczelni będą o niej myśleć jak o uczelni lokalnej, to nigdy nie będzie ona miała szansy na zaistnienie na arenie globalnej.

„Po pierwsze ludzie” – perspektywa Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Z formułą Salmiego zgadza się również Prof. Tomasz Zatoński, Prorektor ds. Budowania Relacji i Współpracy z Otoczeniem UMW. Zdaniem prelegenta wymienione w formule elementy liczą się w każdym dobrym uniwersytecie, zarówno na rynku lokalnym, jak i międzynarodowym.

W opinii Prorektora najważniejsze czynniki sukcesu „to po pierwsze ludzie, a potem wsparcie finansowe”. Tym, co pozwala osiągnąć sukces na skalę międzynarodową jest rozwój współpracy międzynarodowej i uczestnictwo w sieciach uniwersyteckich. Kluczowe jest „by mieć odpowiednich ludzi w swojej uczelni” – nie tylko osób, które prowadzą wyśmienite badania, ale też potrafią wspólnie działać dla osiągnięcia celów uczelni, mówił Prorektor.

W celu poprawy international outlook – kategorii rankingu, w której polskie uczelnie zostają w tyle – Prorektor wskazał przede wszystkim poszukiwanie partnerów międzynarodowych. Podkreślił też znaczenie uczestnictwa Polaków w międzynarodowych stowarzyszeniach i komisjach naukowych dla widoczności na arenie międzynarodowej. Na swojej uczelni planuje zaś wzmocnić działania, które przyciągną więcej zagranicznych wykładowców.

Aby być „doskonałym” uniwersytetem potrzebne są również środki finansowe na wsparcie projektów naukowych. Pozyskiwanie środków na naukę to dziś w dobie kryzysów największe wyzwanie, zwłaszcza dla uczelni medycznej, która musi dodatkowo dbać o szpitale i dobro pacjentów. Dlatego Prorektor jest szczęśliwy, że nawet w tych trudnych czasach udało się uczelni osiągnąć dobre wyniki w rankingu.

Prof. Tomasz Zatoński uważa, że uczelnia, która chce osiągnąć sukces, musi być świadoma swojego wizerunku – widoczność i rozpoznawalność są tutaj konieczne. Jednocześnie prorektor podkreślił, że wejście na arenę międzynarodową nie tylko pozwala znaleźć się wyżej w rankingach, ale też i odwrotnie: rankingi umożliwiają zwiększenie widoczności uczelni zagranicą.

„Rankingi to inspiracja” – perspektywa Uniwersytetu Warszawskiego

Ważne są wszystkie elementy wymienione przez Phila Baty’ego, zarówno te z formuły, jak i te dwa dodane, ocenił Prof. Alojzy Z. Nowak, Rektor UW.

Czynnikiem decydującym o sukcesie w rankingach są według Rektora cytowania. Wszystko, co zwiększa naszą widoczność i rozpoznawalność, to szansa na zwiększenie cytowań, dlatego warto uczestniczyć w sieciach uczelni, budować kontakty, prowadzić badania we współpracy międzynarodowej, wyjaśniał prelegent. Ważna jest również mobilność międzynarodowa kadry, a w szczególności by nasi pracownicy wykładali na zagranicznych uczelniach i w ten sposób budowali jej widoczność na świecie oraz rozwijali kontakty naukowe. Wizerunek i reputacja to perspektywa naszych absolwentów i studentów oraz suma działań naszych naukowców, podsumował Rektor.

Zdaniem Rektora, polskie uczelnie powinny być bardziej elastyczne w dostosowywaniu się do wymogów fundacji, instytucji i innych organizacji międzynarodowych, które opracowują programy badawcze i grantowe. Powinniśmy także podejmować więcej działań w kierunku zapraszania do współpracy naukowców z całego świata. Wysoka pozycja w rankingach zwiększa dla uczelni możliwości i dostęp do talentów, dodał prelegent.

Prof. Alojzy Z. Nowak zgadza się z przedmówcami, że musimy bardziej angażować się w wymiany międzynarodowe i zapraszać do wykładania u nas wybitnych znawców z zagranicy. Zachęca przy tym do korzystania z wielu programów, które to ułatwiają i przyznają środki w tym zakresie.

Rektor UW zwrócił również uwagę na potrzebę rozwijania współpracy z biznesem i tworzenia konsorcjów z przedsiębiorcami, które także stanowią dobre sposoby pozyskiwania funduszy i zwiększania pozycji w rankingach, a także pozyskania wiedzy z otoczenia.

Same rankingi mogą być dla uczelni inspirujące, mówił Rektor. Odgrywają one pozytywną rolę w świecie akademickim oraz pozwalają uczelniom zidentyfikować ich mocne i słabe strony, prowadząc je w stronę doskonałości.