Tegoroczna konferencja LUMEN nie mogła obyć się bez świeżego spojrzenia na zarządzanie uczelniami. Zarządzanie uczelnią to złożony proces, który obejmuje nadzór wewnętrzny i zewnętrzny (governance), kierowanie uczelnią (management) oraz przywództwo akademickie (leadership). Jak na te obszary wpływa transformacja cyfrowa?

Odpowiedzi na to pytanie poszukiwaliśmy podczas LUMEN 2022. W panelu „Zarządzanie Uniwersytetem Cyfrowym” wystąpili rektorzy uczelni będących liderami cyfrowej transformacji – Prof. Marta Kosior-Kazberuk, Rektor Politechniki Białostockiej i Prof. Grzegorz Mazurek, Rektor Akademii Leona Koźmińskiego – oraz ekspert w zakresie cyberbezpieczeństwa Krzysztof Malesa, obecnie Dyrektor ds. strategii bezpieczeństwa w Microsoft.

Panel moderował Prof. Łukasz Sułkowski, Prezes PCG Polska. Profesor zarządzaniem uczelniami zajmuje się zarówno jako praktyk (pełni rolę Prorektora Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej), jak i jako badacz (pełni rolę Kierownika Katedry Zarządzania Instytucjami Szkolnictwa Wyższego Uniwersytetu Jagiellońskiego). W tym roku Prof. Łukasz Sułkowski opublikował książkę Zarządzanie uczelnią cyfrową. Między utopią wolności a dystopią władzy.

Dyskusję rozpoczęliśmy od oceny wpływu cyfryzacji na funkcjonowanie uczelni. Prof. Grzegorz Mazurek, Rektor Akademii Leona Koźmińskiego, jest wieloletnim specjalistą od transformacji cyfrowej nie tylko uczelni. Rektor postrzega wpływ transformacji cyfrowej na kształt szkolnictwa wyższego jako wpływ ewolucyjny, zmieniający kulturę uczelni w kierunku sieciowości – otwartości na relacje z otoczeniem, współpracy i otwierania się na nowe możliwości. Są to zmiany wywołane głównie przez interesariuszy uczelni, choć związane z technologią.

Prelegent odnosi jednak wrażenie, że w obszarze dydaktyki uczelnie zaczynają obecnie wycofywać się z cyfryzacji wprowadzonej w odpowiedzi na pandemię i wracają do działania na starych zasadach. Jest to kwestia nie tylko środków finansowych, ale w największej mierze motywacji i konieczności kompletnej zmiany kompetencji dydaktycznych. Motywacji w postaci ewaluacji nie brakuje zaś przy zarządzaniu nauką, gdzie cyfrowa transformacja jest posunięta w dalekim stopniu, ocenił Prof. Mazurek.

W procesie cyfryzacji uczelni powinniśmy zastosować „strategię obsesji wartości”, czyli dogłębnie zastanowić się, na ile dane rozwiązania budują wartość dla naszej organizacji, radził Rektor. Pozwoli to na wybór inwestycji, które przyniosą realną wartość dla studentów, wykładowców i administracji.

W ramach panelu postawiliśmy też pytanie o dojrzałość cyfrową polskich uczelni. „Jeżeli założymy, że dojrzałość oznacza umiejętność dostosowania się do zmieniających się okoliczności przy zachowaniu ciągłości działania, zasobów i marki” to technologie miały tutaj ogromne znaczenie, rozpoczęła Prof. Marta Kosior-Kazberuk. Dysponowanie odpowiednimi narzędziami IT było kluczowe w obliczu pandemii.

Zdaniem Rektor systemy informatyczne wykorzystywane w polskich uczelniach nie odbiegają od tych stosowanych na całym świecie. Opowiedziała o licznych systemach wykorzystywanych na Politechnice Białostockiej wspomagających zarządzanie uczelnią i edukację.

Prof. Marta Kosior-Kazberuk uważa, że jest niezwykle ważne dla dzisiejszych uczelni, by rozwijać cyfryzację we wszystkich obszarach: od wprowadzania płatności bezgotówkowych po elektroniczny obieg dokumentów. „Cyfryzacja to przede wszystkim adaptacja i ciągły rozwój wykorzystania systemów cyfrowych. Żeby to było możliwe stale musimy dbać o rozwój kompetencji”, mówiła Rektor.

Prelegentka podkreśliła również rosnącą rolę danych w zarządzaniu uczelnią. „Zarządzanie danymi jest teraz kluczowe i może być elementem naszej konkurencyjności”, sądzi Prof. Marta Kosior-Kazberuk.

O komentarz do cyfryzacji w świecie akademickim poprosiliśmy też przedstawiciela dużej firmy IT współpracującej z uczelniami. Reprezentujący Microsoft Krzysztof Malesa ma wielostronną perspektywę na temat cyfryzacji i bezpieczeństwa cyfrowego – wcześniej przez wiele lat wykładał na Uniwersytecie Warszawskim, współtworzył Rządowe Centrum Bezpieczeństwa oraz uczestniczył w pracach jednego z komitetów NATO.

Krzysztof Malesa podkreślił, że jakkolwiek technologia jest ważna, to powinna być ona tylko jednym z trzech filarów, na których opiera się transformacja cyfrowa. Należy ją rozpocząć od kwestii organizacyjnych i procesowych, wesprzeć je ludźmi, którzy będą w stanie ją udźwignąć i dopiero im ma pomagać technologia, wyjaśniał prelegent. Proces wymaga też trwałych podstaw, nie działań reakcyjnych, a do tego cały czas w tle trzeba mieć uwagę na cyberbezpieczeństwo.

W zakresie cyberbezpieczeństwa Dyrektor Microsoft obserwuje wyraźny trend: większym zagrożeniem od włamań jest dzisiaj wyłudzanie danych. W zapobieganiu atakom kluczowa jest rola wpojenia użytkownikom podstawowych zasad bezpieczeństwa w sieci oraz budowania kompetencji cyfrowych. Warto też uświadamiać, jak rozpoznawać dezinformację i manipulację. Z raportów Digital Defense Reports publikowanych przez Microsoft wynika, że to właśnie cyberhigiena stanowi aż 98% cyberbezpieczeństwa.