Przedstawiamy skrót pierwszego z cyklu sześciu webinarów, którego celem było wsparcie władz w uczelni w podejmowaniu decyzji w czasie epidemii COVID-19. W tym wystąpieniu skupiliśmy się na aspektach finansowych działania uczelni.

 

Przeciwdziałanie utracie płynności

W webinarze “Finanse uczelni – strategie przeciwdziałania utracie płynności” wzięli udział:

  • Prof. Łukasz Sułkowski, Prezes Zarządu PCG Polska, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Społeczna Akademia Nauk w Łodzi;
  • Prof. Jerzy Woźnicki, Prezes Fundacji Rektorów Polskich;
  • Prof. Wojciech Misiąg, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie;
  • Prof. Tomasz Szapiro, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.

Spotkanie rozpoczął rozpoczął prof. Jerzy Woźnicki, dzieląc się swoimi rozważaniami na temat sytuacji uczelni w czasie epidemii. Ocenił on, że uczelnie nie są w dużym stopniu dotknięte zagrożeniami związanymi koronawirusem, jednak prawdziwe wyzwania dopiero się pojawią. Webinary przygotowane przez PCG Academia i Fundację Rektorów Polskich mają pomóc instytucjom w sprostaniu tym wyzwaniom.

Nowe uwarunkowania

Temat nowych uwarunkowań w czasie epidemii rozpoczął prof. Łukasz Sułkowski. Prezes Zarządu PCG Polska podkreślił, że instytucje i organizacje na całym świecie działają obecnie w warunkach niepewności i kryzysu. I chociaż uczelnie zmieniają się powoli, co wynika poniekąd z ich kultury, to efektem COVID-19 może być rewolucyjna zmiana w świecie akademickim. Tradycyjne kształcenie wykładowe może zostać zmarginalizowane, a zapotrzebowanie na nowe rozwiązania wzrośnie.

Prof. Łukasz Sułkowski stwierdził również, że wirtualizacja pracy naukowej będzie dalej postępować. W wyniku epidemii może nastąpić swoista “substytucja podróżowania” z powodu zdalnej pracy badawczej z wykorzystaniem najróżniejszych platform komunikacyjnych.

Najważniejszym problemem dla uczelni są jednak finanse. Studenci zmieniają plany kształcenia, rezygnują ze studiów i po prostu nie wiedzą, czy będą kontynuować swoją edukację. Są to poważne problemy, które odbiją się na sytuacji finansowej uczelni. Dlatego to bardzo ważne, aby podjąć odpowiednie kroki, które ułatwią zarządzanie uczelnią w czasie epidemii.

 

Subwencje dla uczelni

Na początku webinaru skupiono się na temacie subwencji jako podstawy przychodów dla uczelni publicznych. Prof. Łukasz Sułkowski podkreślił, że subwencje są niepewnym źródłem, bo zależą od stabilności budżetu państwa. Głos w tej sprawie zabrał prof. Wojciech Misiąg przyznał, że prawne gwarancje otrzymywania subwencji istnieją, ale osobnym problemem jest to, czy budżet je pokryje. Wiadomo bowiem, że uchwalony budżet jest nieaktualny, bo nie przewidziano nowej sytuacji, w której wszyscy się znaleźliśmy.

Prof. Tomasz Szapiro powiedział natomiast, że pewne jest jedno – subwencje nie będą wystarczające, a utrzymanie płynności finansowej stanie się głównym problemem uczelni w czasie epidemii. Dodatkowo skutki dotkną w różnym stopniu poszczególne grupy pracowników uczelni. Subwencja zapewnia tylko “minimalny poziom” potrzebnych środków.

 

Przychody własne uczelni

Otrzymanie subwencji jest pewne, ale jak wygląda sytuacja związana z przychodami własnymi uczelni? Jak z niepewnością obecnych czasów mogą sobie poradzić uczelnie niepubliczne? Prof. Tomasz Szapiro stwierdził, że spadek przychodów własnych uczelni jest już widoczny. W niektórych przypadkach wynosi nawet 20 mln zł. Dlatego trzeba obserwować sytuację, bo być może inflacja będzie neutralizowana przez budżet. Dzięki temu uczelnia byłaby niejako grupą uprzywilejowaną. Niestety, istnieją też mniej optymistyczne warianty. Możliwe, że budżet subwencji na uczelnie spadnie o 20% lub nawet 50%.

Prof. Wojciech Misiąg wyraził obawę o to, że zapewnienia rządu na temat wartości szkolnictwa i kultury nie idą w parze z praktyką. Inflacja jest nieunikniona, a to z pewnością odbije się na budżecie dla uczelni. Konieczne jest rozgraniczenie planów na obecny rok i na następne. Nowy rok akademicki będzie pełen problemów z powodów finansowych i studentów, i uczelni. Spadek liczby uczących się na pewno nastąpi, co może wpłynąć na jakość kształcenia. Studenci mogą wybrać tańszy, mniej jakościowy wariant, a szczególnie duży problem mogą mieć uczelnie niepubliczne, których dochody z czesnego zmniejszą się być może diametralnie. “Jakiekolwiek kategoryczne sądy są tutaj jednak nieuprawnione” – podsumował, raz jeszcze poruszając temat niepewności obecnych czasów.

 

Możliwości redukcji wydatków

Kolejnym zagadnieniem poruszonym podczas spotkania były możliwości redukcji wydatków uczelni. Prof. Łukasz Sułkowski podzielił się pytaniem, które sam nazwał prowokacyjnym, a które wydaje się być na miejscu w obliczu dzisiejszych czasów. Po co uczelni aule i nowe obiekty, skoro znaczna część kształcenia może odbyć się online? W kontekście redukcji wydatków temat ten wydaje się szczególnie istotny.

Głos w sprawie redukcji kosztów zabrał prof. Tomasz Szapiro, stwierdzając, że potrzebna jest wielowymiarowa strategia. Oferta dydaktyczna i naukowa powinna być rozszerzona i skomercjalizowana. Co ważne, dotyczy to zarówno nauczania online, jak i offline. “Jest przestrzeń rozwoju i jednocześnie przestrzeń rezygnacji z rzeczy (które nie przynoszą przychodów)”. Zdaniem prof. Tomasza Szapiro należy łączyć strategię redukcji ze strategią ukierunkowaną na zwiększenie przychodów. Bardzo istotna jest też konsolidacja uczelni.

 

Fuzja uczelni

Problem strategii i kosztów jest ściśle związany ze zjawiskiem fuzji uczelni. Pytanie o to, czy fala takich fuzji nastąpi w Polsce, skierowano do prof. Wojciech Misiąga. Stwierdził on, że sytuacja, w której majątek trwały (np. aule) jest nadmierny w stosunku do tego, co jest potrzebne, jest świadectwem nieprawidłowości w zarządzaniu finansami. Zdaniem profesora trzeba przeprowadzić poważną analizę kosztów, ale fuzja nie będzie zjawiskiem masowym. Mniejsze uczelnie będą raczej upadać, a większe będą czekać na koniec kryzysu. Prof. Wojciech Misiąg podzielił się refleksją, że przyjmując słabą uczelnię, można zwykle więcej stracić, niż zyskać.

 

Kooperencja uczelni

Istnieje też zjawisko współpracy uczelni. W czasie epidemii kooperencja może polegać m.in. na dzieleniu się dobrymi praktykami opracowywania strategii przeciwdziałania utracie płynności. Na ten temat wypowiedział się prof. Jerzy Woźnicki, stwierdzając, że konieczna jest restrukturyzacja kadr. Przypomniał sytuację, gdy uczelni w ostatniej chwili nie przyznano subwencji i należało przeprowadzić racjonalizację zatrudnienia.

Jako dobrą praktykę, którą warto się podzielić, prof. Tomasz Szapiro uznał renegocjację z partnerami i renegocjację cen. Podkreślił, że uczelnia to instytucja, która ma popyt i która w związku z tym wydaje się atrakcyjna dla wielu podmiotów. Dodatkowo na szczególnej uwadze warto mieć rozbudowanie oferty w odpowiedzi na potrzeby rynku.

Prof. Tomasz Szapiro poruszył też inną ważną kwestię. Kooperacja się opłaca, bo idzie w parze z większymi środkami na badania.

 

Międzynarodowe kształcenie i doświadczenia

Ostatnim poruszonym tematem były doświadczenia wynikające z działania uczelni w innych krajach. Prof. Wojciech Misiąg podkreślił, że system polski znacznie różni się od światowego, co widać np. w formie pomocy finansowych świadczonych studentom (stypendia, kredyty). W związku z tym trudno przełożyć praktyki międzynarodowe na praktyki polskich uczelni. Skupić należy się na tym, co zostało już poruszone (m.in. jakość kształcenia, redukcja wydatków, atrakcyjność oferty).

Prof. Jerzy Woźnicki podsumował webinar, powołując się na pozytywne przesłanki, które mogą dać nadzieję uczelniom na polepszenie sytuacji. Po pierwsze, uczelnie są gotowe do wdrożenia nowych rozwiązań. Po drugie, uczelnie mają silne przedstawicielstwo. Po trzecie, posiadają też świetne zaplecze eksperckie i badawcze.

Po tym optymistycznym podsumowaniu rozpoczęła się sekcja poświęcona pytaniom i odpowiedziom. Mogą się Państwo z nią zapoznać w materiale wideo klikając tutaj.

Tymczasem zapraszamy na kolejne webinary, w całości dostępne na naszym kanale YouTube.