Konferencja Cyfrowe repozytoria naukowe: ludzie, narzędzia i kierunki zmian. Dziesięciolecie Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego była okazją do wymiany doświadczeń związanych z repozytoriami. Dyskusje objęły zarówno kwestie narzędzi i systemów, jak i idee otwartości stojące za powstawaniem repozytoriów. 

Panel łączący obie perspektywy moderował Piotr Masalski, Dyrektor Linii Biznesowej PCG Academia, a w roli prelegentów wystąpili: 

  • Michele Mennielli, International Outreach Representative, Lyrasis,  
  • dr hab. inż. Przemysław Korytkowski, prof. ZUT, Ośrodek Przetwarzania Informacji, 
  • Tomasz Psonka, Dyrektor ds. Rozwiązań Badawczych w Europie Środkowo-Wschodniej, Elsevier.  

DSpace – otwarte oprogramowanie tworzone przez globalną społeczność 

Jeszcze dwie dekady temu rozwojem otwartego oprogramowania zajmowali się deweloperzy, którzy chcieli realizować swoje pomysły w modelu open source jako wartości samej w sobie. Prace prowadzono bez angażowania użytkowników ani osób zarządzających repozytoriami. 

Dzisiaj DSpace rozwijany jest przez globalną społeczność, której działania koordynuje Lyrasis. W ramach Community Led Programs decyzje dotyczące rozwoju technologii podejmuje grupa governments, czyli przedstawiciele instytucji członkowskich. 

Wraz z nimi nad DSpace pracuje kilka grup: advisory board składająca się z administratorów repozytoriów na całym globie oraz national groups, czyli społeczności krajowe. Grupa polska została zainicjowana i jest prowadzona przez PCG Academia, która należy do kontrybutorów kodu DSpace.  

Ze wszystkich grup zbierane są informacje zwrotne, pomysły i wymagania. Następnie grupy goverments i advisory board pracują nad priorytetyzacją zgłoszonych oczekiwań i tworzą mapę drogową rozwoju DSpace. Mając mapę społeczność zaczyna pracować nad nowymi funkcjonalnościami oraz innymi ustalonymi priorytetami rozwoju. 

Proces podejmowania decyzji jest obecnie wspólny dla wszystkich członków społeczności DSpace. I właśnie we współpracy i partycypacji Lyrasis widzi przyszłość open source, podkreślił Michele Mennielli.  

Prelegent zachęca do dołączenia do społeczności: nie tylko po to, aby mieć głos w decydowaniu, jak będzie rozwijać się DSpace, ale także by dzielić się case studies czy uzyskać pomoc ze strony społeczności.  

Współpraca globalnej społeczności sprawiła, że ostatnia wersja systemu – DSpace 7 – jest największym wydaniem DSpace, które kiedykolwiek się pojawiło, i przyniosła więcej zmian niż jakakolwiek wersja wcześniej. 

Wersja 7 dostępna jest także w wersji CRIS. Kolejne wydanie DSpace 8 ukaże się w maju tego roku i  ma łączyć funkcjonalności systemu repozytoryjnego i CRIS. Mennielli zdradził, że w tym kierunku będzie rozwijać się DSpace – obie wersje będą stanowić jedno oprogramowanie łączące funkcjonalności repozytorium i CRIS. Kluczowa będzie w tym rola interoperacyjności. 

Ludzie Nauki – otwieranie danych o polskiej nauce 

Przykładem otwartości – tym razem otwartości danych – na krajowym rynku jest portal Ludzie Nauki tworzony przez OPI. Jego celem jest ponowne wykorzystanie danych gromadzonych od ponad 10 lat przez uczelnie i inne instytucje naukowe z całej Polski. 

Te dane były dotychczas w większości zamknięte lub niełatwo dostępne, Ludzie Nauki są zaś próbą ich otworzenia dla społeczeństwa. Prof. Przemysław Korytkowski podkreślił, że portal ma działać według zasad otwartych danych rządowych, tak jak np. Geoportal. Obecnie OPI prowadzi prace nad deduplikacją i powiązaniami między danymi, by móc je udostępnić w możliwie najlepszej jakości.  

Jak mówił prelegent, docelowo Ludzie Nauki mają być nie tylko stroną internetową, ale całym zestawem interfejsów umożliwiających maszynowe odczytywanie danych. Umożliwi to z jednej strony uczelniom wykorzystywanie tychże danych w procesach decyzyjnych, a z drugiej strony uprości naukowcom wnioskowanie o granty w różnych agencjach bez potrzeby ciągłego ponownego wprowadzania tych samych danych. 

Panelista zaznaczył jednak, że kluczowym warunkiem jest interoperacyjność systemów. Uczelnie zbierają na swoje potrzeby dużo więcej danych niż jest to wymagane do systemów ministerialnych i korzystają z różnorodnych wewnętrznych systemów informatycznych. Istotne jest, by przepływ danych był automatyczny, tak aby już zgromadzone dane były bez dodatkowej pracy wymieniane między systemami. 

Interoperacyjność i automatyzacja przepływu danych będą tylko rosły na znaczeniu: w Komisji Europejskiej toczone są rozmowy o stworzeniu systemu, który będzie agregował krajowe dane o nauce na poziomie całej Europy dla celów porównawczych i wspierania współpracy. 

Pure i Funding Institutional – jak CRIS od Elsevier wspiera zarządzanie nauką 

Działania Elsevier, globalnego lidera w zakresie informacji naukowej, mają na celu wspieranie cyklu badawczego na wszystkich jego etapach. Clou misji firmy to dostarczanie informacji, które pomagają naukowcom i uczelniom efektywniej pracować. 

Jednym z takich rozwiązań jest Pure – system klasy CRIS stworzony oryginalnie przez duńskich naukowców, a obecnie rozpowszechniany przez Elsevier. Dzięki temu, że Pure został opracowany przez badaczy, dobrze odpowiada na potrzeby środowiska akademickiego. 

Jak podaje Tomasz Psonka, ok. 45% wdrożeń CRIS na świecie to właśnie system Pure. Niedawno przeprowadzono pierwszą implementację Pure w Polsce – na rozwiązanie Elsevier zdecydowała się Politechnika Śląska. 

Politechnika Śląska wcześniej korzystała z innego CRIS, jednak wybrała Pure przez wzgląd na strategię uczelni. Jednym z priorytetów Politechniki jest umiędzynaradawianie, zwłaszcza rozwój współpracy międzynarodowej i pozyskiwanie funduszy z zagranicy. Uczelnia wierzy, że Pure wesprze ją na drodze do osiągnięcia założonych celów. 

System Pure wyróżnia się modułem Funding Institutional, który agreguje ponad 27 000 możliwości finansowania z ponad 5600 organizacji z 70 krajów. Moduł zbiera też dane na temat przyznanych grantów (ponad 7 milionów), co pozwala na dogłębny wgląd w ofertę fundatorów oraz projekty naukowe realizowane na świecie. 

Funding Institutional pozwala też na poszukiwanie grantów dostosowanych do profilu danego naukowca. Ponadto moduł wspomaga uczelnie w zarządzaniu nauką: pokazuje, ile funduszy dostępnych jest w grantach dla danej dyscypliny i gdzie uczelnia ma jakie szanse na ich uzyskanie. 

Dzięki narzędziom Elsevier uczelnie mogą świadomie realizować swoją politykę naukową i strategię rozwoju. 

ZOBACZ WIDEO PREZENTACJĘ PLATFORMY DSPACE