Prof. Łukasz Sułkowski, Prezes Zarządu PCG Polska, poprowadził na konferencji LUMEN 2024 panel na temat zarządzania uczelnią w procesie transformacji cyfrowej. W czasie dyskusji prelegenci zastanowili się nad znaczeniem cyfryzacji z perspektywy trzech misji uczelni oraz podali przykłady zastosowania rozwiązań cyfrowych.

Rozmówcami Prof. Łukasza Sułkowskiego byli:

  • Jakub Brdulak, Sekretarz Polskiej Komisji Akredytacyjnej;
  • Piotr Jedynak, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie;
  • Stanisław Mocek, Rektor Collegium Civitas i Przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Niepublicznych;
  • Dr hab. Jarosław Protasiewicz, Dyrektor Ośrodka Przetwarzania Informacji – PIB;
  • Katarzyna Szczepańska-Woszczyna, Prorektor ds. Nauki i Kształcenia Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej.

PERSPEKTYWA UCZELNI PUBLICZNEJ

Prof. Piotr Jedynak zgodził się z Prof. Łukaszem Sułkowskim, że „dobrze byłoby funkcjonować w ramie porządnie ustanowionych polityk publicznych”. Jednak „czasami funkcjonujemy wbrew politykom publicznym” – dodał Rektor UJ.

Rektorzy UJ starali się wypozycjonować uniwersytet strategicznie, tak, by nie musieli „przejmować się absurdami polskiego realizmu”, takimi jak ponowny brak wiedzy, jak będzie wyglądać ewaluacja, mówił Prof. Piotr Jedynak. Rektor podkreślił, że zamiast tego chcą przyjąć perspektywę międzynarodową i porównywać się z uczelniami, które odnoszą międzynarodowe sukcesy, oczywiście mając na uwadze podobny poziom finansowania.

Czy uczelnie powinny kształtować swój rozwój poprzez konkurencję? Zdaniem Rektora, jeśli konkurencja oznacza ambitne aspiracje, doskonalenie i sięganie po wzorce najlepszych uniwersytetów, to tak. Ale jeśli jest to konkurencja w walce o i tak zbyt małe zasoby, która antagonizuje uczelnie, to jest przeciwny.

Rektor jako główne wyzwanie dla UJ nie postrzega zagrożeń wymienionych przez moderatora, jak niski budżet państwa na szkolnictwo wyższe czy wojna w Ukrainie, ale biurokrację, która jest problemem wskazywanym przez całą społeczność Uniwersytetu. Cyfryzacja jest narzędziem wzrostu konkurencyjności i atrakcyjności uczelni, a także możliwością lepszej popularyzacji badań. Jednocześnie z perspektywy poprawy procesów wewnętrznych jest ona sposobem uporania się chociaż częściowo z problemem formalizacji. Dla Rektora jest to też narzędzie przeciwdziałania  niepotrzebnemu wzrostowi zatrudnienia.

Cyfryzacja, która na UJ jest na jednym z najwyższych poziomów, bardzo wspiera zarządzanie nauką, ale musi być ono połączone z czytelną polityką kadrową. Aby cyfryzacja była skutecznym narzędziem w zarządzaniu, konieczne jest równoczesne stosowanie tradycyjnych procesów zarządzania, podkreślił Prof. Piotr Jedynak. Umiędzynarodowienie i cyfryzacja nie są celami w zarządzaniu uczelnią, lecz celami mogą być przedsięwzięcia lokowane w trzech misjach uczelni. Mimo to Rektor UJ uważa, że uczelnie powinny mieć strategie funkcjonalne dla obu tych obszarów.

PERSPEKTYWA UCZELNI NIEPUBLICZNYCH

Dobrze zinformatyzowaną uczelnią jest również Akademia WSB. „Już 15 lat temu wdrożyliśmy zintegrowane systemy zarządzania” – podkreśliła Prof. Katarzyna Szczepańska-Woszczyna. Cyfryzacja jest jednym z kluczowych filarów strategii uczelni na lata 2021-2025. Strategia zakłada holistyczne podejście do transformacji cyfrowej uczelni oraz dążenie do synergii i immersji, stąd strategia cyfrowa objęła wszystkie procesy: dydaktykę, naukę i relacje z otoczeniem uczelni.

W sferze dydaktyki przejawia się to przyjęciem hybrydowego modelu kształcenia (blended learning), w którym wykorzystywane są różnorodne narzędzia cyfrowe, połączone z innymi systemami uczelni, takimi jak dziekanatowy, EOD i monitorowania studiów. Wspomniane narzędzia to platformy e-learningowe oraz system weryfikacji efektów uczenia się. Zdaniem Prorektor nowoczesne systemy egzaminowania pozwalają na zobiektywizowanie procesu oceniania oraz weryfikację zarówno wiedzy, jak i umiejętności studentów. Akademia WSB stosuje też wirtualne laboratoria oraz elektroniczne prowadzenie dokumentacji studenckiej i pracowniczej.

Narzędzia cyfrowe uczelnia wykorzystuje również w sferze badań. Ułatwiły one prowadzenie nauki w wymiarze międzynarodowym, znacząco poprawiając kontakt z partnerami. Akademia WSB korzysta z wielu systemów pozwalających na identyfikację osiągnieć naukowych, ich gromadzenie, analizę i ocenę, a także promocję osiągnieć uczelni na arenie międzynarodowej.

Prorektor podkreśliła, że umożliwiają one analitykę nie tylko publikacji, ale i związaną z tworzeniem sieci naukowych i projektów, co władze uczelni wykorzystują do podejmowania decyzji m.in. w sprawie alokacji środków na badania. Dodatkowo na uczelni wprowadzono narzędzia usprawniające pracę naukowców, np. tworzenie bibliografii i analizy bibliometryczne.

Prof. Katarzyna Szczepańska-Woszczyna podkreśliła rolę zarządzania zmianą w cyfryzacji. Procesy transformacji cyfrowej są zmianą, a jej radykalne wprowadzenie spotka się z sprzeciwem. Transformacja, tak jak na Akademii WSB, musi być wsparta działaniami pozwalającymi pracownikom zapoznać się z nowymi systemami. Uczelnia oferuje wsparcie w postaci szkoleń, programów rozwoju i indywidualnych coachingów.

Także Collegium Civitas korzysta z wielu rozwiązań cyfrowych. Prof. Stanisław Mocek podkreślił, że Collegium Civitas jest jedną z dwóch tylko uczelni, które zdobyły certyfikat uczelni bez papieru (drugą jest UAM). „Tu też mam dysonans: dostajemy taki certyfikat, a i tak musimy mieć wszystko papierowo” – skomentował Rektor. Jego zdaniem regulacje w tym zakresie powinny się zmienić tak, aby uczelnie mogły działać tylko na dokumentach cyfrowych.

Rektor odniósł się także do wprowadzanych zmian legislacyjnych. „Mam tutaj taki dysonans: im bardziej regulujemy, to nie przewidziała wystąpieniu zjawisk patologicznych, (…) a jednocześnie wcale nie odbiurokratyzowuje uczelni” – mówił.

Prof. Stanisław Mocek podkreślił, że cyfryzacja ma nam pomagać w zarządzaniu uczelnią, dydaktyce i pracy naukowej. Dlatego też wszystkie elementy działalności Collegium Civitas są dzisiaj objęte cyfryzacją. Rektor uważa, że z cyfryzacją uczelni jest jak z jej umiędzynarodowieniem – obejmuje ona wszystkie sfery funkcjonowania uczelni. Przypomniał też, że musimy mieć na uwadze perspektywę studenta – dla najbliższego pokolenia studentów „pewne nasze rozwiązania kompletnie się nie sprawdzą”, dlatego uczelnie nie mają wyjścia i muszą sprostać nowym technologiom.

PERSPEKTYWA PKA i OPI

„Nie wyobrażam sobie, jak można sprawnie zarządzać bez technologii w dzisiejszych czasach”, podkreślił Prof. Jakub Brdulak. Tego też PKA oczekuje dziś od uczelni i od kierunków: że studenci są kształceni w oparciu o różne rozwiązania informatyczne. To bywa barierą wejścia dla niektórych uczelni. Prelegent podkreślił, że sama technologia nie jest tutaj krytycznym przedmiotem oceny.

Jednocześnie Sekretarz PKA sądzi, że coraz nowsze technologie powodują, że „w pewnym sensie  robimy krok do tyłu” i szukamy relacji ludzkiej, czyli komponentu, którego technologia nie jest w stanie zastąpić. Problematyczne w krajobrazie uczelni jest, że technologia jest często traktowana jako cel sam w sobie, co sprawia, że zamiast jako szansa czy wsparcie jest traktowana jako zagrożenie i ryzyko.

Dr hab. Jarosław Protasiewicz przybliżył zaś perspektywy i trendy w cyfryzacji uczelni, a także co udało się zrobić w tym zakresie i nad czym trwają jeszcze prace.

Dyrektor OPI oznajmił, że w połowie 2026 roku pozbędziemy się papierowych dyplomów. Podstawową formą dyplomu i suplementu będzie forma cyfrowa, tzw. e-dyplom. Dokumenty te będą dostępne w mObywatelu. Student będzie mógł też poprosić o odpis w formie papierowej. Dyplom będzie podpisywany cyfrowo, co ma zapewnić jego autentyczność i niemożność sfałszowania.

Tym, co szczególnie udało się w Polsce, zdaniem Dyrektora jest monitorowanie karier absolwentów, czyli system ELA. Obecnie OPI zajmuje się modelami językowymi oraz narzędziami do detekcji, czy tekst został wygenerowany przez AI. Opcja ta została dodana do Jednolitego Systemu Antyplagiatowego. Algorytm ma aż 96% skuteczności wykrywania, że tekst pochodzi z generatywnej AI. Jednocześnie OPI pracuje nad tym, by ewaluacja od strony technicznej była możliwie bezbolesnym procesem dla uczelni.