Kiedy pięć lat temu pojawiła się idea Uniwersytetów Europejskich, zakładano, że do 2024 roku powstanie ich ok. 20. Tymczasem obecnie jest ich 44 i skupiają one ponad 300 instytucji szkolnictwa wyższego z 31 krajów. Co zadecydowało o sukcesie tych sieci? Jak wygląda funkcjonowanie w ramach tego typu konsorcjum międzynarodowego? I wreszcie – dlaczego uczelnie dołączają do Uniwersytetów Europejskich?

Podczas panelu rozpoczynającego drugi dzień konferencji LUMEN 2022 spotkaliśmy się z przedstawicielami uczelni o różnym stażu funkcjonowania w ramach Uniwersytetów Europejskich, zarówno doświadczonych instytucji, jak i dopiero rozpoczynających. W dyskusji moderowanej przez Jolantę Buczek z PCG Academia uczestniczyli:

  • Dominik Antonowicz, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,
  • Jakub Brdulak, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie,
  • Kazimierz Musiał, Uniwersytet Gdański,
  • Dorota Piotrowska, Dyrektor Centrum Współpracy Międzynarodowej, Politechnika Łódzka.

Polskie uczelnie w europejskich sojuszach

Na początku panelu Prof. Dominik Antonowicz przedstawił pierwsze ustalenia projektu badawczego pt. Polskie uczelnie w europejskich sojuszach.

Celem trwającego jeszcze projektu jest diagnoza oddziaływania uczestnictwa w Uniwersytetach Europejskich na polskie uczelnie. W badaniu uczestniczyło 11 polskich uczelni, które jako pierwsze dołączyły do Uniwersytetów Europejskich. Dzisiaj w tych sojuszach uczestniczą 23 polskie uczelnie i każda z nich współpracuje z 7-11 partnerami zagranicznymi.

Jaka jest logika doboru partnerów? Kluczowe są zaufanie i pozytywne doświadczenia z wcześniejszej współpracy pomiędzy instytucjami lub konkretnym naukowcami. Kolejny czynnik możemy nazwać hubem tematycznym – często uczelnie szukają inicjatyw, wokół których mogłyby się połączyć. Szkoły wyższe wchodzące w sojusz często łączy też jakiś wspólny mianownik: położenie geograficzne, wielkość instytucji, bycie młodą uczelnią czy podobna pozycja w kraju.

Główne korzyści związane z uczestnictwem w Uniwersytetach Europejskich zidentyfikowane w badaniu to: ukierunkowanie procesu umiędzynarodowienia, modernizacja uniwersyteckiej administracji, wzmocnienie zmian instytucjonalnych, upodmiotowienie osób zaangażowanych na uczelniach oraz strukturalizacja współpracy. Ponadto członkostwo w sieci otwiera źródła finansowania dostępne tylko dla konsorcjów oraz daje możliwość łączenia potencjałów, wzajemnego wspierania się i inspirowania.

Zrównoważony rozwój i nie tylko – doświadczenia Uniwersytetu Gdańskiego

Uniwersytet Gdański działa w ramach sieci SEA-EU – zrzeszone w niej uczelnie kształcą łącznie ponad 150 tys. studentów i zatrudniają 18 tys. pracowników. W wyborze sieci kluczowy był tematyczny dobór partnerów, powiedział Prof. Kazimierz Musiał.

W ramach sieci prowadzone są wspólne, dwujęzyczne programy studiów, a także realizowane są kursy i szkolenia adresowane do studentów i pracowników. Stowarzyszone uczelnie biorą wspólnie udział w programach grantowych oraz utworzyły wspólne platformy (np. MOOC) i bazy danych. Zrealizowano też liczne wyjazdy pracowników uczelni, tak naukowych, jak i administracyjnych, a także studentów.

Współpraca obejmuje również obszar nauki. Ciekawym przykładem był zakończony w tym roku wspólny rejs naukowo-badawczy na użyczonym przez Uniwersytet Gdański nowoczesnym okręcie R/V Oceanograf.

Uniwersytet Gdański w ramach sojuszu promuje też zrównoważony rozwój. W najbliższych latach uczelnia będzie przechodzić transformację w kierunku Zielonego Kampusu, a w zeszłym roku powołała Centrum Zrównoważonego Rozwoju. Ponadto członkowie sieci planują stworzenie Centrum Społecznego SEA-EU, które będzie wspierało współpracę z otoczeniem i większe zaistnienie ich uniwersytetów w przestrzeni publicznej.

Współtworzenie i adresowanie współczesnych wyzwań – doświadczenia Politechniki Łódzkiej

Politechnika Łódzka działa w sojuszu European Consortium of Innovative Universities (ECIU). Sieć ta istnieje od 25 lat i niedawno została przekształcona w Uniwersytet Europejski.

Działalność ECIU jest nakierowana na budowanie uniwersytetu odpowiadającego na potrzeby społeczeństwa – „uniwersytetu użytecznego”, jak określiła to prelegentka. Budowanie uniwersytetu, który będzie służył społeczeństwu i rozwojowi regionu to filar ich strategii. Stosują modele challenge-based research i challenge-based learning, gdzie kluczem jest adresowanie wyzwań, które pojawiają się w otoczeniu społeczno-gospodarczym.

Działania sieci definiuje też określenie cocreation, czyli współtworzenie. Współpraca w Uniwersytetach Europejskich ma charakter prawdziwego partnerstwa strategicznego, co zdaniem prelegentki jest największą zaletą tych sojuszy. Partnerstwo opiera się na współtworzeniu i na wspólnym użytkowaniu zasobów. Takie dzielenie się wiedzą i innymi zasobami pozwoliło na znaczące przyspieszenie innowacji badawczych i edukacyjnych na Politechnice Łódzkiej.

Przykładem jest przyspieszenie we wdrażaniu na uczelni microcredentials, czyli mikropoświadczeń. Sieć ECIU śledzi wszelkie zmiany prawne i rekomendacje na poziomie unijnym, dlatego w momencie publikacji zaleceń w zakresie mikropoświadczeń, sieć była już na nie gotowa i miała gotowych ponad 300 mikromodułów. Obecnie ECIU pracuje nad European Degree, który będzie bazował na mikropoświadczeniach.

Początek przygody z Uniwersytetami Europejskimi – perspektywa Szkoły Głównej Handlowej

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie w marcu 2022 dołączyła do sojuszu europejskiego CIVICA. Prof. Jakub Brdulak był Przewodniczącym zespołu aplikacyjnego do tej sieci. Uczelnia znajduje się dopiero na początku drogi, na razie „odkrywamy się i uczymy”, mówił prelegent.

Prof. Jakub Brdulak podkreślił, że mechanizmy stojące za funkcjonowaniem sieci są proste i nie należy obawiać się uczestnictwa w tego typu aliansach. Jeśli dana uczelnia ma doświadczenie z działania w programie Erasmus, to z łatwością odnajdzie się w europejskiej sieci.

Władzom SGH zależało na znalezieniu takich partnerów, od których autentycznie będzie można czerpać wartościową wiedzę i którzy będą motywować do rozwoju. Dzięki członkostwu w sieci pracownicy SGH zyskali możliwość realizacji projektów z topowymi europejskimi uczelniami. Udział w sieci SGH postrzega jako wielką szansę na doskonalenie.

Jak mówił prelegent, końcowym beneficjentem Uniwersytetu Europejskiego są studenci, dlatego ich sieci zależy, by studenci mieli możliwość włączania się we wspólne działania. Szkoła Główna Handlowa docelowo chce nimi objąć całą społeczność uczelni. Prelegent zdradził, że chcą stworzyć przynajmniej jeden kurs w ramach CIVICA, w którym obowiązkowo weźmie udział każdy student SGH.

Podsumowując, Uniwersytety Europejskie to dynamiczne źródło zmian w uczelniach – zmian, co ważne, oddolnych i nie narzuconych. Każda uczelnia może rozwijać się w tym kierunku, który jest dla niej najistotniejszy.