Jesteśmy w połowie perspektywy finansowej 2021–2027, a jednocześnie dopiero co zamykamy perspektywę na lata 2014–2020. W ramach III osi w poprzedniej perspektywie do sektora szkolnictwa wyższego i nauki trafiło 1,2 mld euro, a w sfinansowanych projektach wzięło udział blisko 900 tys. osób. Jak sytuacja przedstawia się teraz i czego możemy się spodziewać?

Ostatni panel Konferencji LUMEN 2024 poświęciliśmy finansowaniu cyfrowej transformacji szkolnictwa wyższego. Dyskusja dotyczyła głównie programu FERS, tj. Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego 2021–2027.

Moderatorem panelu była Małgorzata Lelińska, Dyrektor Departamentu Funduszy Unijnych i Edukacji Cyfrowej Konfederacji Lewiatan, a w roli panelistów wystąpili:

  • Anna Marciniak, Kierownik Sekcji Programów EFS Narodowego Centrum Badań i Rozwoju,
  • Edyta Siuda, Dyrektor Biura Projektów Akademii Leona Koźmińskiego,
  • Sławomir Szymczak, Ekspert i Koordynator Rady ds. Kompetencji i Kwalifikacji Konfederacji Lewiatan.

Perspektywa NCBR – konkursy FERS

Anna Marciniak zaznaczyła, że mimo wszystko jesteśmy nadal na początku okresu finansowania, bo perspektywa ruszyła z opóźnieniem. NCBR zdążyło już ogłosić wiele konkursów, w których uczelnie mogły zyskać środki na np. uruchamianie nowych kierunków i modyfikację istniejących oraz na praktyczne elementy kształcenia.

NCBR w ramach FERS realizuje działania związane z umiejętnościami i z dostępnością uczelni. W priorytecie dotyczącym umiejętności Centrum skupia się teraz na projektach skierowanych do osób na rynku pracy. Uczelnie mają możliwość rozwinięcia krótkich form wsparcia dla osób dorosłych, które chciałyby się przekwalifikować lub uzupełnić braki kompetencyjne. Odbył się też konkurs na podnoszenie kompetencji kadry dydaktycznej.

W obszarze dostępności uczelni zaś za nami już dwa konkursy dla uczelni: jeden dla tych, które są jeszcze na początku swojej drogi do dostępności, a drugi dla tych, które są bardziej zaawansowane w tym obszarze.

Jak mówiła prelegentka, w przyszłym roku NCBR przewiduje konkurs na doskonałość dydaktyczną, gdzie do zdobycia będą środki na podnoszenie kompetencji kadry, w tym umiejętności pracy z bazami danych i AI. Istotne w ramach FERS są również tzw. zielone kompetencje, więc i w tym zakresie będą prowadzone działania.

Co do finansowania transformacji cyfrowej, Anna Marciniak uważa, że obok konkursów NCBR, powinno też partycypować MNISW i tworzyć projekty niekonkurencyjne – w konkursie bowiem nie wszystkie startujące uczelnie dostaną środki na wdrożenie danego narzędzia.

Perspektywa uczelni – beneficjenta środków unijnych

Edyta Siuda, reprezentująca Akademię Leona Koźmińskiego, podkreśliła, że choć nie było konkursów stricte przeznaczonych na finansowanie transformacji cyfrowej uczelni, to dzięki kształtowi regulaminów konkursów i dialogowi z NCBR było możliwe uwzględnienie rozwiązań IT w projektach.

Konkursy, w których wzięła udział ALK, umożliwiały włączenie we wnioskach elementów związanych z cyfryzacją, np. w konkursie na tworzenie i modyfikowanie kierunków studiów, w projektach mogły zawierać się narzędzia cyfrowe, materiały e-learningowe czy wirtualna rzeczywistość (VR).

Prelegentka dodała, że w zasadzie w każdym konkursie, w którym aplikowała ALK, znajdował się komponent podnoszenia kompetencji cyfrowych. Jej zdaniem istotnym jest, by transformacja cyfrowa była uwzględniana w konkursach, bo takie jest oczekiwanie ostatecznych beneficjentów środków: studentów, pracowników etc.

Edyta Siuda zwróciła przy okazji uwagę, że tym, co odróżnia obecną perspektywę od wcześniejszych, jest mocny nacisk na etap planowania działań. Wymagane są przygotowania poprzedzone analizami, jak choćby w konkursie dot. minimalizowania drop-outu.

Wyzwania dla sektora szkolnictwa wyższego

Sławomir Szymczak oprócz funkcji pełnionych w Konfederacji Lewiatan jest także Głównym Ekspertem ds. projektowania rozwiązań cyfrowych w Instytucie Badań Edukacyjnych. Z jednej strony mamy więc perspektywę pracodawców, z drugiej uczelni. Jakie wyzwania w sektorze szkolnictwa wyższego obserwują?

Największym wyzwaniem – czyli słowami prelegenta tym, „o czym najczęściej uczelnie nam mówią i z czym do nas przychodzą” – jest cyfryzacja zarządzania uczelnią. Ciągle pojawiają się tutaj nowe wyzwania i nowe rozwiązania, nie maleją więc potrzeby związane z finansowaniem tego obszaru.

Z innych głównych wyzwań za najbardziej istotne prelegent uważa wdrożenie e-dyplomów i elektronicznego repozytorium dokumentów. Podkreślił, że częścią tego systemu mogłyby też być mikropoświadczenia. Tutaj jednak pojawia się kolejna kwestia: czy powinniśmy regulować prawnie kwestię mikropoświadczeń, czy też nie, a może w ogóle zostawić je, tak jak są?

Sławomir Szymczak podkreślił, że Instytut Badań Edukacyjnych obserwuje bardzo duże zainteresowanie uczelni tym tematem i stale dołączają nowe uczelnie, które chcą wprowadzić mikropoświadczenia. Jego zdaniem potrzebny jest interoperacyjny system mikropoświadczeń zgodny z zaleceniami Rady UE dot. mikropoświadczeń, co zapewni wspólny standard ich wydawania.

Co zrobić, by przygotować się do kolejnej perspektywy?

Zamiast klasycznego podsumowania moderator poprosiła prelegentów o podzielenie się krótkimi radami, jakie działania przygotowawcze możemy podjąć przed 2027 rokiem, kiedy to nastanie nowa perspektywa.

Anna Marciniak uważa, że powinniśmy zwrócić większą uwagę na komplementarność działań między edukacją wyższą a edukacją na niższych poziomach, „żebyśmy mogli wspólnie realizować działania na styku tych dwóch obszarów”.

Z kolei Edyta Siuda wskazała, że uczelnie-beneficjenci powinny dzielić się z MNiSW i NCBR naszymi doświadczeniami i spostrzeżeniami merytorycznymi. Musimy też bacznie przyglądać się trendom i obserwować, co dzieje się w międzynarodowym środowisku uczelni.

Sławomir Szymczak natomiast za istotne uważa przygotowanie się na spadek demograficzny i zmniejszenie liczby tradycyjnych studentów. Drugie wyzwanie związane jest z e-procesami i e-learningiem w kontekście polityki ministerialnej, czyli trudności z realizacją zadań z wykorzystaniem narzędzi i metod kształcenia na odległość.