Z powodu wojny szkolnictwo wyższe Ukrainy znalazło się w szczególnie trudnej sytuacji. Mimo ciężkich warunków wiodące ukraińskie uczelnie nie wstrzymały działalności choćby na jeden dzień. Rektorzy tych uczelni spotkali się na Konferencji LUMEN 2023, by podzielić się swoimi niełatwymi doświadczeniami oraz planami odbudowy edukacji wyższej. 

W panelu dyskusyjnym wystąpili: 

  • Prof. Tetiana Fesenko, Kharkiv National University of Radio Electronics, 
  • Prof. Vasyl D. Karpusha, Rektor, Sumy State University, 
  • Prof. Yevhen Sokol, Rektor, National Technical University Kharkiv Polytechnic Institute, 
  • Vitaliy Kukharskyy, Prorektor, Ivan Franko National University of Lviv. 

Moderatorem spotkania była Kseniia Smyrnova, Prorektor ds. Współpracy Międzynarodowej, Taras Shevchenko National University of Kyiv.

National Technical University Kharkiv Polytechnic Institute 

Narodowy Techniczny Uniwersytet Politechnika Charkowska zlokalizowany w Charkowie jako jeden z pierwszych odczuł skutki agresji. Jak uczelnia funkcjonuje znajdując się na linii frontu? 

Dzisiaj w uczelni studiuje ok. 15 tys. osób i zatrudnionych jest 1580 pracowników dydaktyczno-naukowych. Zajęcia prowadzone są zdalnie z powodu nalotów rakietowych – Rektor nie chce ryzykować życia społeczności akademickiej skupiając ją na kampusie. Mimo zagrożenia naukowcy nadal prowadzą badania na miejscu w laboratoriach.  

W wyniku ataku zniszczeniu uległa część budynków i wyposażenia Politechniki. Zniszczeniu uległo m.in. aż 10 z 16 akademików uczelni. Jednym z priorytetów jest więc odbudowa pomieszczeń i przywrócenie do działania sprzętu badawczego. Uczelnia ze środków własnych realizuje już wiele prac budowlanych; odnowiono m.in. kompleks sportowy. 

Politechnika Charkowska bierze też udział w odbudowie miasta, zapewniając zaplecze techniczne i inżynieryjne. Uczelnia współpracuje również z niemieckimi uniwersytetami w projekcie DSG:2, który pozwala doktorantom Politechniki kontynuować naukę w Niemczech. Inny projekt – HPI – ma zaś na celu włączeniu do prac wspierających odbudowę Politechniki jej absolwentów. 

Istotnym problemem jest pozyskanie finansowania na rozwój. Uczelnia aktywnie poszukuje inwestorów i współpracuje z otoczeniem, zwłaszcza miastem. 

Kharkiv National University of Radio Electronics 

Charkowski Narodowy Uniwersytet Radioelektroniki swoją działalność obecnie opiera na technologiach cyfrowych, w szczególności w zakresie nauczania studentów. Uczelnia otrzymała też duże wsparcie od partnerów i absolwentów. 

Istotnym elementem odbudowy potencjału uczelni okazały się projekty międzynarodowe, w które zaangażowali się nie tylko pracownicy, ale i studenci. 

Uniwersytet mimo wielkich braków stara się czynić postępy oraz angażuje się w realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju. Także w tym obszarze kluczową rolę odgrywają technologie cyfrowe.  Stworzono nawet dodatkowe programy skierowane na m.in. zwiększenie inkluzywności czy rozwój startupów przez studentów, które uzyskały wsparcie lokalnego sektora IT. 

W planach Uniwersytetu jest rozszerzanie współpracy z europejskimi uczelniami, zwłaszcza polskimi.  

Sumy State University 

Położony na północy Ukrainy Sumski Uniwersytet Państwowy również jest szczególnie zagrożony działaniami wojennymi. Uczelnia leży zaledwie 40 km od granicy z Rosją i przetrwała oblężenie miasta, podczas którego dostarczała lekarstwa i żywność dla swojej kadry. 

Mimo tych warunków uczelnia kontynuuje działalność, pracując na rzecz nie tylko odbudowy, ale i rozbudowy. Uniwersytet m.in. nawiązał współpracę z Uniwersytetem Warszawskim w celu rozwoju własnego systemu zapewniania jakości nauczania. Współpraca z międzynarodową społecznością akademicką jest dziś szczególnie ważna dla ukraińskich uczelni. 

Pomimo wojny, w uczelni zwiększono finansowanie na badania naukowe oraz pozyskano granty z programu Horyzont Europa. Naukowcy z Sumskiego Uniwersytetu pracują też nad zamówionymi z zewnątrz projektami związanymi z wojną. 

Największym wyzwaniem dla uczelni jest zapewnienie bezpieczeństwa, ponieważ nie wszystkie prowadzone zajęcia mogą odbywać się online (np. z medycyny). Uczelnia liczy na wsparcie zagranicznych donatorów, dzięki którym będzie możliwość zapewnić schrony dla studentów. Przed wojną kształciło się tutaj 12 tys. studentów, jednak z ponad 2000 studentów zagranicznych dziś naukę kontynuuje tylko 50. 

Uniwersytet wprowadza programy oszczędzania energii oraz kontynuuje współpracę z przemysłem i samorządami w regionie, uczestnicząc w programach pomocowych. Na terenie obwodu uczelnia buduje też ośrodki wsparcia dla samorządów, na które pozyskują środki z ONZ. 

Ivan Franko National University of Lviv 

Leżący na zachodzie Ukrainy Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki znalazł się w lepszej sytuacji niż instytucje na wschodzie, ale wciąż odczuwa skutki wojny. 

Największym wyzwaniem jest finansowanie: każdy z uniwersytetów reprezentowanych w panelu z powodu wojny stracił połowę swojego budżetu. 

Uniwersytet obecnie prowadzi prace nad cyfryzacją różnych procesów: od dydaktyki przez wnioski naukowe po administrowanie uczelnią. Uniwersytet jest też częścią rządowego programu Państwo w smartfonie, którego celem jest cyfryzacja administracji publicznej. 

Lwowski Uniwersytet współpracuje z firmami IT i prowadzi programy związane z obronnością, np. treningi z budowy dronów. Celem uczelni jest budowanie konkurencyjności i innowacyjności oraz wspieranie kraju i linii frontu.