Internacjonalizacja jest tą działalnością uczelni, którą pandemia dotknie najbardziej i najdłużej. Globalne ograniczenia podróżowania uniemożliwiają chociażby wymiany naukowe i przyjazd studentów zagranicznych. Wpływ pandemii na strategie i działalność operacyjną w obszarze umiędzynarodowienia oraz możliwości przeciwdziałania skutkom ograniczeń mobilności były tematem 5. webinarium z cyklu „Uczelnie w czasie epidemii: nowe uwarunkowania i dobre praktyki”.  

Dyskusję moderował Prof. Marek Kwiek – Dyrektor Centrum Studiów nad Polityką Publiczną, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W spotkaniu uczestniczyli Prof. Wiesław Banyś (Uniwersytet Śląski) –  Wiceprzewodniczący Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Prof. Stanisław Bielecki (Politechnika Łódzka) – Przewodniczący Komisji Współpracy Międzynarodowej KRASP, oraz Dr hab. Maria Próchnicka, Prof. UJ – Sekretarz Polskiej Komisji Akredytacyjnej. 

Webinarium otworzyli przedstawiciele organizatorów cyklu: Prof. Jerzy Woźnicki, Prezes Fundacji Rektorów Polskich, oraz Prof. Łukasz Sułkowski (UJ, SAN), Prezes PCG Polska. Tradycyjnie Prof. Jerzy Woźnicki przedstawił prelegentów, a Prof. Łukasz Sułkowski zarysował tło tematyki spotkania. 

Czy możemy już przewidzieć długookresowy wpływ pandemii na internacjonalizację? Zdaniem Prof. Wiesława Banysia w tej chwili trudno wyrokować, nie wiemy bowiem, jak będzie przebiegać pandemia. Za pewne uznaje jednak, że przez najbliższy rok uczelnie będą musiały znaleźć formułę dla internacjonalizacji prowadzonej w sieci. Fizyczną internacjonalizację należy odsunąć na przynajmniej rok. 

Z Prof. Banysiem zgadza się Prof. Stanisław Bielecki. „Większość rektorów, z którymi rozmawiałem sądzi, że w ciągu roku, półtora wszystko wróci do normy, ale nie wiem, czy to będzie taka sama norma. Ja sądzę, że się wiele rzeczy zmieni” – mówił były rektor Politechniki Łódzkiej.  

Internacjonalizacja będzie postępować, ale uczelnie muszą znaleźć nowe mechanizmy budowania umiędzynarodowienia, promować internacjonalizację online i wdrożyć odpowiednie narzędzia wspomagające. Zdaniem prelegenta kluczowa jest digitalizacja i zastosowanie jej do zarządzania i realizacji procesów uczelni, a także dokładnej analizy, co pozwoli uczelniom zabezpieczyć się na przyszłe kryzysy.  

Zainteresowanym, jak uczelnie radzą sobie obecnie z umiędzynarodowieniem, prelegent poleca raport „Internacjonalizacja w czasach pandemii” opracowany przez Perspektywy i Komisję ds. Współpracy Międzynarodowej KRASP, której przewodniczy właśnie Prof. Stanisław Bielecki. Raport dostępny jest do pobrania na stronie KRASP. 

Dr hab. Maria Próchnicka także sądzi, że efekty pandemii będą odczuwane przez bardzo długi czas. Wskazuje też, że internacjonalizacja zostanie redefiniowana w kontekście wirtualizacji i uwzględni wszystkie możliwości wykorzystania narzędzi zdalnych. Przykładami zastosowania technologii w umiędzynarodowieniu są ruch OpenScience, w tym dzielenie się danymi badawczymi, otwarta edukacja oraz education abroad at home. 

Prelegentka uważa, że uczelnie potrzebują teraz nie tyle szukać nowych możliwości, co zacząć korzystać z tych, które już istnieją, lecz nie były wykorzystywane. „Na razie z nowych możliwości korzystamy w sposób czysto instrumentalny: po prostu przenieśliśmy się ze wszystkimi dotychczasowymi nawykami do wirtualnej rzeczywistości, nie wykorzystując możliwości zmiany paradygmatu działania” – powiedziała Dr hab. Próchnicka.  

Dużą częścią umiędzynarodowiania były zawsze wspólne badania. Co w obliczu pandemii z projektami badawczymi i inną działalnością naukową, np. konferencjami? Prof. Stanisław Bielecki nie widzi większych zagrożeń dla realizacji projektów, zwłaszcza że naukowcy mogą starać się o przedłużenie projektu. Składanie nowych projektów, np. zdalne rozmowy i wybieranie partnerów też przebiegają sprawnie, a europejskie i krajowe agencje organizują nowe terminy naborów. 

Niezagrożona jest także wymiana wiedzy. „Konferencje zdalne to żadna nowość” – przypomina Prof. Bielecki. Obecnie nawet bardzo duże konferencje organizowane są przez aplikacje do wideokonferencji. Prelegent sądzi, że po pandemii konferencje będą częściej organizowane zdalnie, chociażby ze względu na koszty. 

Uzupełniając wypowiedź przedmówcy, Prof. Wiesław Banyś podkreślił, że kluczowa jest teraz elastyczność i rozsądek. Ponadto na znaczeniu rośnie OpenAccess i OpenScience, bo otwarty dostęp do danych dotyczących wirusa jest istotny dla pokonania pandemii. Profesor zwrócił tu uwagę na rolę odpowiednich narzędzi ułatwiających wspólne działania. „Wszyscy nagle zostaliśmy rzuceni w działalność online i nie wszyscy byliśmy do niej przygotowani”, stwierdził Prof. Banyś, dodając, że konieczne są szkolenia dla kadry oraz praca nad jakością kształcenia online. 

Dr hab. Maria Próchnicka, jako Sekretarz PKA, poruszyła też temat akredytacji zagranicznych, również będących częścią umiędzynarodowienia uczelni. Szczęśliwie, prelegentka nie widzi zagrożenia dla realizacji akredytacji międzynarodowych – agencje akredytacyjne zareagowały na pandemię szybko i w miarę możliwości elastycznie, np. wykorzystując rozwiązania zdalne do przeprowadzania wizytacji czy organizując webinaria o dobrych praktykach. 

Jak widać, agencje akredytacyjne już podjęły kroki odpowiadające na wyzwania pandemii. A jak przeciwdziałać skutkom pandemii w odniesieniu do internacjonalizacji mogą poszczególne uczelnie, organizacje czy państwa? 

W przypadku państwa lub UE Dr hab. Maria Próchnicka za najistotniejsze uważa tworzenie bardziej elastycznych ram prawnych, a także zapewnienie funduszy. Na poziomie instytucjonalnym przeciwdziałać można zaś poprzez monitorowanie sytuacji, identyfikowanie potrzeb i komunikowanie ich organom decydenckim, a także wymianę dobrych praktyk i szkolenia. Uczelnie powinny skupić się na przygotowaniu na różne scenariusze rozwoju sytuacji, a także priorytetyzować doskonalenie kompetencji nauczycieli akademickich w zakresie kształcenia z wykorzystaniem narzędzi zdalnych. 

Prof. Stanisław Bielecki zgodził się z przedmówczynią, że najistotniejszym elementem przeciwdziałania jest współpraca na każdym poziomie, np. chociażby niniejsze webinarium, na którym staramy się lepiej zrozumieć sytuację i dzielić dobrymi praktykami. Za nie mniej ważne prelegent uznał fundusze, ponieważ aby przeciwdziałać skutkom pandemii uczelnie muszą inwestować w infrastrukturę potrzebną do zdalnej internacjonalizacji. 

Na poziomie UE i państwa najważniejsza jest dobra polityka sanitarna i odpowiedni budżet, uważa z kolei Prof. Wiesław Banyś. W kwestii pozostałej działalności popiera przedmówców, akcentując w szczególności to webinarium oraz współdziałanie organizacji związanych ze szkolnictwem wyższym, by wypracowywać wspólne stanowiska i przekonywać polityków do odpowiednich działań. 

Ponadto profesor popiera opinię Dr hab. Próchnickiej, że należy zwiększać kompetencje kadry w zakresie nauczania online. Prelegent sądzi, że narzędzia dydaktyki online nie powinny być wykorzystywane instrumentalnie, ale stanowić część zwyczajnego procesu kształcenia, bo te narzędzia są „fantastyczne do przekazywania wiedzy”. Należy jednak pamiętać, że aktualnie prowadzone nauczanie to nie normalny, lecz awaryjny tryb nauki, a aplikacje do wideokonferencji na dłuższą metę są niewystarczające. 

Na koniec spotkania prelegenci zostali poproszeni o przykłady dobrych praktyk w odniesieniu do umiędzynarodowienia na poziomie prowadzenia badań, zarządzania uczelniami i dydaktyki. 

Dr hab. Maria Próchnicka jako dobre praktyki wskazuje działania na rzecz kompetencji interkulturowych i działania premobilnościowe. Prelegentka podaje tutaj przykłady inicjatywy UniCollaboration, która wspiera zdalną współpracę międzynarodową oraz organizacji Collaborative Online International Learning, ułatwiającej poszukiwanie partnerów do działań premobilnościowych. 

Za dobrą praktykę Prof. Stanisław Bielecki uważa z kolei wdrożenie Europejskiej Legitymacji Studenckiej. Prelegent poleca też wspomniane przez Dr hab. Marię Próchnicką działania typu internalization at home oraz premobilnościowe, a także wirtualne konkursy międzynarodowe i szkoły letnie. Dużą pomocą tutaj są nowe technologie edukacyjne, dodał Prof. Bielecki.  

Prof. Wiesław Banyś podał też przykład niekomercyjnego portalu The Conversation, który publikuje artykuły napisane przez naukowców z całego świata. Na tę chwilę za kluczowe w internacjonalizacji Profesor uznaje elastyczność i wymianę dobrych praktyk, przez np. webinaria. 

Podsumowując webinar, Prof. Jerzy Woźnicki podkreślił, że na czas pandemii uczelnie muszą poszukiwać substytucji ograniczonej mobilności. Ograniczenie kontaktów stanowi bowiem cios dla dotychczasowej kultury akademickiej. Nie sposób nie zgodzić się tutaj ze słowami Prof. Łukasza Sulkowskiego: „pandemia nie zabija internacjonalizacji uczelni, ale zmienia ją radykalnie, ogranicza, ale nie niszczy”.  

 

Webinarium  „Współpraca międzynarodowa – możliwości działania w trybie zdalnym” odbyło się 28 maja 2020 r. w ramach I cyklu „Uczelnie w czasie epidemii: nowe uwarunkowania i dobre praktyki”. Organizatorami cyklu są PCG Academia i Fundacja Rektorów Polskich. Cykl objęty jest patronatami MNiSW, KRASP i Forum Akademickiego. Nagrania ze wszystkich webinariów dostępne są na YouTube na kanale PCG Academia.