Pandemia całkowicie odmieniła funkcjonowanie szkolnictwa wyższego – to wiemy już wszyscy. Nie wiemy jednak, które zmiany organizacyjne, praktyki i narzędzia wdrożone w odpowiedzi na COVID-19 pozostaną z nami na lata.  

Zagadnienia te były przedmiotem projektu Horizon 2021 realizowanego przez EDUCAUSE, amerykańskie stowarzyszenie non-profit działające w obszarze technologii w szkolnictwie wyższym. Efektem badania jest raport 2021 EDUCAUSE Horizon Report® Teaching and Learning Edition, którego najważniejsze wnioski prezentujemy poniżej.   

2021 EDUCAUSE Horizon Report® przedstawia kluczowe trendy, technologie oraz praktyki kształtujące przyszłość edukacji wyższej, a także szereg możliwych scenariuszy. Raport opiera się na wiedzy, doświadczeniach i przewidywaniach globalnego panelu liderów ze środowiska akademickiego z każdego kontynentu. W panelu zastosowano zmodyfikowaną metodę Delphi, a także zaadaptowano elementy z metodologii prognozowania Institute for the Future. 

KLUCZOWE TECHNOLOGIE I PRAKTYKI 

Eksperci biorący udział w projekcie EDUCAUSE wytypowali technologie i praktyki, które mają szczególny wpływ na przyszłość kształcenia wyższego. Z początkowej listy 141 zidentyfikowanych rozwiązań po kilku głosowaniach wyłoniono sześć najważniejszych. 

Dwa najczęściej wskazywane obszary to wysokiej jakości kształcenie online oraz otwarte zasoby edukacyjne. Głównym zadaniem uczelni będzie teraz skupienie się na jakości – najbliższa przyszłość to opracowanie procedur i metodyk, projektowanie kursów od początku pomyślanych jako zdalne oraz wdrażanie technologii umożliwiających efektywną naukę online. 

Wysoka jakość kształcenia jest bezpośrednio związana z dobrze przygotowanymi materiałami dydaktycznymi. Z powodu trudnej sytuacji gospodarczej wzrosła rola bezpłatnych otwartych zasobów edukacyjnych. Istotne są też materiały cyfrowe udostępniane przez uczelnię, z których studenci mogą korzystać w każdym miejscu i o dowolnej porze. Ważnym działaniem jest też usuwanie barier w dostępie do materiałów dydaktycznych oraz zapewnienie dostępności dla wszystkich studentów. 

Technologią, która będzie rosła na znaczeniu, są microcredentials, czyli mikropoświadczenia. Są to cyfrowe poświadczenia konkretnych umiejętności, kompetencji i osiągnięć studenta wydawane przez szkoły wyższe. Uczelnie coraz częściej stosują je w kursach online, gdzie studenci mogą uzyskać cyfrowe odznaki (digital badges), których mogą użyć do pokazania posiadanych umiejętności w sieciach społecznościowych, takich jak LinkedIn. 

Analityka danych to kolejny z obszarów kluczowych dla przyszłości uczelni. Oczywiste staje się, że uczelnie posiadają więcej danych, niż mogą efektywnie wykorzystać bez odpowiedniej strategii i narzędzi. Poprzez analizę danych uczelnie mogą podejmować lepsze, oparte na dowodach decyzje prowadzące do większej sprawności instytucjonalnej, optymalizacji działań i zwiększenia jakości kształcenia. 

Hybrydowe modele kształcenia, nazywane też kształceniem mieszanym (blended learning), to praktyka, która zdaniem ekspertów stanie się stałym elementem krajobrazu szkolnictwa wyższego w przyszłości. Wielu studentów i wykładowców chce wrócić do nauczania stacjonarnego, lecz jednocześnie docenia wygodę rozwiązań zdalnych. Konieczne będzie znalezienie przez uczelnie złotego środka między obydwoma modelami kształcenia. 

Ostatnią na liście kluczowych technologii jest sztuczna inteligencja. Jej wykorzystanie w edukacji wyższej wciąż pozostaje kontrowersyjne, ale coraz częściej jest ona stosowana z powodzeniem w rozwiązaniach takich jak LMS, systemy dziekanatowe i antyplagiatowe czy w proctoringu (np. Inspera). 

Każda z wymienionych technologii i praktyk jest opatrzona w raporcie wieloma przykładami projektów i działań realizowanych przez szkoły wyższe z różnych krajów świata  

NAJWAŻNIEJSZE TRENDY  

Obok konkretnych technologii i praktyk o największym znaczeniu eksperci wskazali w raporcie także ogólne trendy, które najmocniej wpływają na szkolnictwo wyższe i kształtują jego przyszłość. Wymienimy pokrótce wszystkie ze zidentyfikowanych trendów – po ich szczegółowe opisy wpływu zapraszamy do raportu. 

Za najważniejsze trendy dla przyszłości uczelni uznano: 

  • trendy społeczne – upowszechnienie zdalnej pracy i kształcenia, częstsze problemy ze zdrowiem psychicznym i pogłębianie się podziału cyfrowego; 
  • trendy technologiczne – wzrost wykorzystania technologii edukacyjnych, upowszechnianie się hybrydowych modeli kształcenia oraz rozwój kompetencji cyfrowych kadry dydaktycznej; 
  • trendy ekonomiczne – malejące finansowanie szkolnictwa wyższego, zmiany na rynku pracy  i zapotrzebowanie na nowe umiejętności absolwentów oraz niepewność gospodarcza; 
  • trendy środowiskowe – zmiana klimatu, zrównoważony rozwój oraz zmniejszenie się liczby osób dojeżdżających do pracy i wyjeżdzających służbowo; 
  • trendy polityczne – wzrost globalizacji online, rosnący nacjonalizm oraz często zmieniające się priorytety i kierunki działań władz, prowadzące do niestabilnych warunków prawnych i finansowych funkcjonowania uczelni. 

Wiele więcej, w tym prognozowane scenariusze na przyszłość oraz analizy wybranych rynków edukacyjnych na świecie, znajdziecie w pełnym raporcie 2021 EDUCAUSE Horizon Report® Teaching and Learning Edition dostępnym bezpłatnie na stronie EDUCAUSE. Serdecznie polecamy i zapraszamy do lektury raportu!