Obecnie projekty sfinansowane z perspektywy 2014-2020 zbliżają się do końca, a pierwsze fundusze z nowego okresu 2021-2027 dopiero przed nami. W tym ciekawym momencie na konferencji LUMEN 2022 podjęliśmy się podsumowania poprzedniej perspektywy i przyjrzeliśmy się możliwościom, które będą dostępne uczelniom w najbliższych latach.

Panel poświęcony środkom unijnym dla uczelni prowadziła Małgorzata Lelińska, Dyrektorka Departamentu Funduszy Unijnych i Edukacji Cyfrowej w Konfederacji Lewiatan. Swoją wiedzą podzielili się zaproszeni paneliści:

  • Marcin Kowalski, Przewodniczący Grupy ds. EdTech Konfederacji Lewiatan, Prezes Zarządu Human Partner,
  • Anna Marciniak, Ekspertka Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Biuro Strategii i Rozwoju,
  • Małgorzata Mika, Zastępca Dyrektora Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej,
  • Małgorzata Szczepańska, Dyrektor Departamentu Programów Wsparcia Innowacji i Rozwoju, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.


Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

NCBR w ostatniej perspektywie przekazało uczelniom ponad 5 mld zł i zakontraktowało ponad 2000 projektów. Ze środków skorzystało 280 uczelni. Ponad 700 projektów jest jeszcze obecnie w realizacji i zakończy się w 2023, podsumowała Anna Marciniak.

Wachlarz dostępnych programów był szeroki. W zakresie rozwoju uczelni środki były przyznawane na rozwój kompetencji kadry, modyfikacje kierunków studiów i dostosowywanie ich do potrzeb gospodarki, tworzenie nowych kierunków studiów (np. studia dualne), podnoszenie dostępności oraz wzmacnianie jakości zarządzania uczelnią. Popularne były też konkursy związane z trzecią misją uczelni.

W obecnym okresie zaś NCBR będzie odchodzić od zintegrowanych programów, a zamiast nich powstaną skupione na konkretnych obszarach. Ponadto ekspertka poinformowała, że „w tej perspektywie nie ma środków na stricte kontynuację działań związanych z zarządzaniem, czy bardziej z infrastrukturą związaną z uczelnią”. Są to za fundusze na dostosowanie infrastruktury do prowadzenia kształcenia, np. realizowania zajęć zdalnie.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Małgorzata Szczepańska omówiła Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, w którym programy skupiały się na wspieraniu działalności badawczo-rozwojowej. Finansowano zarówno same badania, jak i infrastrukturę niezbędną do ich prowadzenia. W programach nacisk kładziono na innowacyjność i komercjalizację wyników badań. Przekazywano środki na m.in. Centra Transferu Technologii, a także stosowano mechanizmy zachęcające do współpracy uczelni z biznesem. Projektów, które jednostki naukowe prowadziły wraz z przedsiębiorcami, było łącznie 940, a alokacje na nie wyniosły 5 mld zł. Co ciekawe, w ponad 50% przypadków po zakończonym projekcie współpraca między partnerami jest kontynuowana.

W aktualnej perspektywie EFRR dalej będzie finansował działalność badawczo-rozwojową z naciskiem na aspekt komercjalizacji jej wyników. Kontynuowane będą dotychczasowe formy wsparcia. Planowane są również programy rozwoju kompetencji w zakresie współpracy z rynkiem kapitałowym, np. wyceny własności intelektualnej czy tworzenia spin-offów. Obowiązkowym elementem projektów finansowanych z tego Funduszu będzie podnoszenie kompetencji w zakresie zarządzania infrastrukturą badawczo-rozwojową i jej udostępniania.

Jak poinformowała Małgorzata Szczepańska, najwcześniejsze konkursy z Funduszu planowane są na pierwszy kwartał 2023. W pierwszej kolejności uruchomione zostaną konkursy dla przedsiębiorców prowadzących działalność B+R, a następnie dla konsorcjów jednostek naukowych i biznesu. W drugiej połowie 2023 możemy spodziewać się międzynarodowych agend badawczych. Jako ostatnie ruszą konkursy na finansowanie infrastruktury badawczej, prawdopodobnie na przełomie 2023/2024.

Europejski Fundusz Społeczny

Małgorzata Mika zaprezentowała zaś Europejski Fundusz Społeczny, w ramach którego wspierane są różne obszary działalności uczelni – kształcenie, współpraca z otoczeniem, umiędzynaradawianie czy budowanie dostępności. To wsparcie będzie kontynuowane w najbliższej perspektywie.

Oprócz wspomnianych już obszarów, z Funduszu będą też finansowane nowe cele, takie jak dostosowanie ofert uczelni do potrzeb zielonej i cyfrowej gospodarki. Większy nacisk zostanie też położony na wsparcie kształcenia osób dorosłych i podnoszenia kwalifikacji oraz na wspieranie osób z trudnościami w nauce, np. ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i osób wcześnie opuszczających studia. Punkt ciężkości zostanie przeniesiony z ogólnego rozwoju instytucjonalnego na indywidualne potrzeby i możliwości uczących się.

W perspektywie 2021-2027 na obszar szkolnictwa wyższego przewidziano prawie 3,3 mld zł. Na początku 2023 będą ogłaszane pierwsze konkursy o środki z Funduszu w omawianym wyżej zakresie.

Rola komitetów i przyszłe wyzwania

Marcin Kowalski przybliżył rolę komitetów sterujących w kształtowaniu warunków wsparcia dla uczelni. Komitety, a także prowadzone przez nie konsultacje społeczne, wpływają na jakość kryteriów w programach oraz ich lepsze dopasowanie do specyfiki danej grupy odbiorców. Przekłada się to na przebieg konkursów oraz na to, jak wybrane projekty będą później realizowane. Konfederacja LEWIATAN ma własne zaplecze eksperckie i reprezentuje perspektywę przedsiębiorców, proponując zmiany, które ułatwiają współpracę biznesu i uczelni. Wspiera też uczelnie w przygotowywaniu projektów oraz budowaniu konsorcjów.

Ekspert uważa, że w najbliższej perspektywie największy priorytet będą miały projekty realizowane z biznesem w obszarze cyfryzacji – takie, które pozwolą firmom szybciej się digitalizować, i takie, które wesprą transformację cyfrową uczelni. Drugi obszar wyzwań związany będzie z Zielonym Ładem, gdzie przed uczelniami stoi wiele zadań, zarówno na rzecz otoczenia, jak w zakresie tworzenia zielonego kampusu.

Jak przygotować się, by sięgnąć po środki unijne?

Jakie rady dla uczelni chcących rozwijać się ze środków europejskich mieli eksperci? Małgorzata Szczepańska radzi najpierw dobrze przemyśleć potrzeby swojej instytucji i zidentyfikować najważniejsze z nich, a także wzmocnić współpracę z biznesem. Podobnego zdania jest Anna Marciniak, według której kluczowe są właściwa diagnoza potrzeb swojej instytucji i otoczenia (regionu) oraz nastawienie na trwałe rezultaty projektów i budowanie potencjału.

Z kolei Małgorzata Mika za najważniejsze wskazała otwartość uczelni na nowe wyzwania i nowe możliwości, zwłaszcza związane z cyfrową i zieloną transformacją, a także wsparcie kształcenia i szkolenia osób dorosłych ze szczególnym uwzględnieniem obszarów deficytowych. Marcin Kowalski dodał jeszcze współpracę ze sprawdzonymi i wiarygodnymi partnerami, takimi jak ogólnopolskie stowarzyszenia.